بازی درمانی در کودکان چیست و چه اثراتی دارد

Play Therapy نوعی مشاوره یا روان درمانی است که از بازی برای ارزیابی، پیشگیری یا درمان چالش‌های روانی-اجتماعی کودک استفاده می‌کند. اگرچه بازی درمانی را می‌توان در مورد بزرگسالان نیز استفاده کرد، اما بیشتر در کودکان استفاده می‌شود.

در ظاهر به نظر می‌رسد که بازی درمانی فقط در مورد سرگرمی‌با اسباب بازی است. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد بازی درمانی در درمان انواع مشکلات روان و اختلالات رفتاری موثر است

علل استفاده از بازی درمانی

کودکان فاقد مهارت‌های شناختی و کلامی‌برای گفتگو در مورد برخی موضوعات هستند. به عنوان مثال غم و اندوه می‌تواند برای آن‌ها بسیار پیچیده باشد و کودک ممکن است در بیان افکار و احساسات خود دچار مشکل شود.

بازی می‌تواند راهی عملی برای کودکان باشد تا بتوانند روی موضوعاتی که برای آن‌ها ناراحت کننده است کار کنند. آن‌ها می‌توانند صحنه‌ها را بازی کنند، به مشکلات خاصی بپردازند، یا شخصیت‌هایی خلق کنند که احساسات خود را با آن‌ها به اشتراک می‌گذارند.

کودکان اغلب احساسات خود را با اسباب‌بازی‌ها به نمایش می‌گذارند. کودکی که یکی از عزیزان خود را از دست داده است ممکن است با استفاده از عروسک‌ها شخصیتی غمگین را بسازد که دوستش را از دست داده است.

یا ممکن است کودکی که شاهد خشونت خانگی بوده است، از یک خانه عروسک برای ترسیم کودکی که زیر تخت مخفی شده است استفاده کند زیرا بزرگسالان در حال دعوا هستند.

بسته به نوع بازی درمانی که استفاده می‌شود، درمانگر ممکن است در نقاط مختلف بازی مداخله کند تا به حل یک مسئله کمک کند.

بازی درمانی می‌تواند به کودکان به صورت زیر کمک کند:

مسئولیت‌پذیری در رفتارهای آن‌ها بیشتر شود

همدلی و احترام در آن‌ها پرورش یابد

اعتماد به نفس در کودک ایجاد می‌شود تا بتوانند نسبت به توانایی‌های خود اطمینان بیشتری داشته باشند

احساسات را به روشی سالم شناسایی و بیان کند

مهارت‌های بین فردی آن‌ها را بهبود می‌بخشد

مهارت‌های اجتماعی جدید می‌آموزد

مهارت‌های بهتر حل مسئله را تمرین می‌کند

چه مشکلاتی در بازی درمانی مورد درمان قرار می‌گیرند:

بازی درمانی اغلب برای کمک به کودکان در پردازش و درک رویدادهای استرس زای زندگی مانند جابجایی، بستری شدن در بیمارستان، آزار جسمی‌و جنسی، خشونت خانگی و بلایای طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

همچنین می‌تواند برای درمان بیماری‌های روانی یا مشکلات رفتاری مورد استفاده قرار گیرد. در اینجا برخی از شایع‌ترین موضوعات مطرح شده در بازی درمانی وجود دارد:

• بیش فعالی
• پرخاشگری
• مدیریت خشم
• اختلالات اضطرابی
• اختلال طیف اوتیسم
• افسردگی
• طلاق
• غم و اندوه
• ناتوانی‌‌‌های جسمی‌و یادگیری
• مشکلات مربوط به مدرسه
• معضلات اجتماعی
• ضربه و بحران

ابزارهای بازی درمانی و رویکردهای مشترک

بسیاری از درمانگران بازی درمانی یک اتاق بازی درمانی اختصاصی دارند که مملو از وسایلی است که به روند درمانی کودک کمک می‌کنند. برخی از اسباب‌بازی‌های رایج بازی درمانی عبارتند از:

• چهره‌های اکشن
• مجسمه‌های حیوانات
• لوازم هنری
• نقاب
• عروسک‌های مختلف
• آشپزخانه با غذای مصنوعی
• اسباب‌بازی‌های ادوات موسیقی
• دستبند
• سینی شن و ماسه
• ماشین‌های اسباب‌بازی

رویکرد کودک محور یا غیر مستقیم

بازی درمانی به دو شکل اساسی وجود دارد: غیر مستقیم (یا کودک محور) و مستقیم. در بازی درمانی کودک محور به کودکان اسباب بازی و وسایل خلاقانه داده می‌شود و به آن‌ها اجازه داده می‌شود که چطور وقت خود را بگذرانند.

در مورد کارهایی که باید انجام دهند یا اینکه چگونه باید مشکلات خود را حل کنند هیچ راهنمایی یا دستورالعملی به آن‌ها داده نمی‌شود.

روش غیر مستقیم نوعی درمان روان پویایی است. پیش فرض اصلی این است که وقتی کودکان اجازه چنین کاری را پیدا کنند‌، راه حل‌هایی برای مشکلات خود پیدا می‌کنند.

کل جلسه معمولاً بدون ساختار است. درمانگر ممکن است کودک را بی سر و صدا مشاهده کند یا در مورد آنچه کودک انجام می‌دهد اظهارنظر کند. اگر کودک از درمانگر کمک بخواهد و به بازی دعوت شود، ممکن است درمانگر درگیر بازی شود. اما در نهایت، انتخاب اصلی به عهده کودک است.

رویکرد مستقیم:

در برخی شرایط، درمانگران ممکن است از استراتژی‌های مستقیم استفاده کنند. هر جلسه ممکن است دارای موضوع یا هدفی خاص باشد که باید به آن پرداخته شود.

ممکن است به کودک گفته شود، “امروز ما قصد داریم با عروسک‌ها بازی کنیم. این عروسک شما خواهد بود “، یا ممکن است درمانگر یک بازی خاص را برای انجام آن انتخاب کند.

ممکن است درمانگر برای کارگردانی و هدایت داستان درگیر بازی شود. به عنوان مثال، اگر کودکی از عروسک برای نشان دادن اذیت و آزار یک کودک استفاده می‌کند، درمانگر ممکن است مداخله کند تا به عروسک در یافتن راه هایی برای ایستادن در برابر زورگو یا یافتن یک کمک کننده، کمک کند.

انواع بازی درمانی:

علاوه بر رویکردهای اساسی، انواع مختلفی از بازی درمانی نیز وجود دارد. در اینجا برخی از رایج ترین انواع وجود دارد:

فرزند درمانی:

والدین وارد بازی می‌شوند و درمانگر به والدین می‌آموزد که چگونه از طریق بازی با کودک تعامل کنند. هدف از بین بردن شکاف ارتباطی بین کودک و والدین است.

سینی درمانی با شن و ماسه:

کودک می‌تواند با استفاده از اسباب‌بازی‌های کوچک مانند افراد و حیوانات صحنه ای را در یک جعبه کوچک پر از شن و ماسه ایجاد کند.

صحنه ایجاد شده به عنوان بازتاب زندگی خود کودک عمل می‌کند و فرصتی را برای حل تعارض، رفع موانع و به دست آوردن پذیرش خود فراهم می‌کند.

کتاب درمانی:

درمانگر و کودک ممکن است برای کشف مفاهیم یا مهارت‌های خاص، کتاب‌هایی را با هم بخوانند.

بازی خیالی:

ممکن است به کودک اسباب‌بازی‌هایی داده شود که باعث ایجاد تخیلاتی مانند لباس پوشیدن برای اجرای یک نقش خالص باشد که ممکن است این بازی‌ها مستقیم یا غیر مستقیم باشد.

بازی درمانی رفتاری شناختی:

درمانگر ممکن است از بازی برای کمک به کودک در یادگیری نحوه تفکر و رفتارهای متفاوت استفاده کند. ممکن است به یک عروسک مشاوره داده شود که چگونه فکر خود را تغییر دهد یا درمانگر از کودک بخواهد که یک حیوان پر استرس را در مورد چگونگی کنار آمدن با یک موقعیت استرس زا راهنمایی کند.

مشارکت خانوادگی:

خانواده‌ها معمولاً بخش مهمی‌از درمان کودک هستند. سطح مشارکت خانواده در روند درمان، توسط درمانگر تعیین می‌شود.

گاهی اوقات، والدین ممکن است با کودک در جلسات شرکت کنند. اگر هدف جلسه درمانی در مورد مسائل خانوادگی باشد، والدین ممکن است مستقیماً در بازی درمانی (مثلاً در مورد فرزندپروری) نقش داشته باشند.

در شرایط دیگر، کودک ممکن است به تنهایی در جلسات شرکت کند. درمانگر معمولاً در مورد اهداف و پیشرفت‌های درمانی با والدین گفتگو و مشورت خواهد نمود.

گروه درمانی

بازی درمانی ممکن است در شکل گروهی استفاده شود. به عنوان مثال، گروه درمانی. غم و اندوه کودکان ممکن است شامل کودکان هم سنی باشد که برای کنار آمدن با غم از دست دادن یک عزیز در خانواده، در بازی درمانی شرکت می‌کنند. کودکان ممکن است با عروسک‌ها بازی کنند، بازی‌هایی انجام دهند که به آن‌ها کمک می‌کند احساسات خود را تشخیص دهند یا به صورت گروهی درگیر پروژه‌های هنری شوند.

بعضی از مدارس بازی درمانی گروهی را ارائه می‌دهند. کودکان ممکن است در یک کار گروهی و با یک درمانگر برای مهارت‌های اجتماعی مانند نحوه به اشتراک گذاشتن احساسات‌، ابراز مهربانی و احترام به کار گیرند.

طول جلسه بازی درمانی

طول جلسات بازی درمانی بسته به اهداف درمان و نیازها و توانایی‌‌‌های کودک متفاوت است. بیشتر جلسات بین ۳۰ تا ۵۰ دقیقه طول می‌کشد. قرار ملاقات‌ها می‌تواند ماهی یکبار تا دو بار در هفته باشد.

به طور متوسط، ۲۰ جلسه بازی درمانی برای حل مشکلات لازم است، اما برخی از کودکان بسیار سریعتر بهبود می‌یابند در حالی که برخی دیگر ممکن است به جلسات درمانی بیشتری نیاز داشته باشند.

اثرات بازی درمانی:

مطالعات اثبات نموده است که بازی درمانی می‌تواند برای کودکان و خانواده‌های آن‌ها بسیار موثر باشد. در اینجا فقط چند نمونه از مطالعات تحقیقاتی در مورد بازی درمانی بیان می‌شود.

کاهش بیش فعالی در کودکان مبتلا به ADHD

در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۲ در ژورنال ADHD منتشر شد نشان داد که کودکانی که مبتلا به ADHD تشخیص داده شده بودند، پس از بازی درمانی شناختی رفتاری، کاهش قابل توجهی در بیش فعالی نشان دادند. کودکان پس از هشت جلسه